Mặt tối của startup “khám bệnh online” tại Mỹ: Bị ép doanh số, bác sĩ phải kê đơn tràn lan những loại thuốc tâm thần gây nghiện sau 30 phút chẩn đoán

Đầu năm ngoái, cô Cris Wibby đăng ký làm điều dưỡng tại một startup sức khoẻ tâm thần mang tên Cerebral, kỳ vọng mình có có thể linh hoạt vừa làm việc tại nhà mà vẫn giúp đỡ được bệnh nhân. 

Cô bắt đầu điều trị cho các bệnh nhân lớn tuổi mắc chứng tăng động giảm chú ý (ADHD) và kê đơn nhiều loại thuốc kích thích mạnh như Adderall. Cô được phép làm vậy vì trong bối cảnh đại dịch diễn ra, chính quyền liên bang Mỹ đã nới lỏng quy định về việc chẩn đoán trực tiếp, cho phép nhiều điều dưỡng viên kê đơn từ xa cho ngay cả những loại thuốc phải kiểm soát đặc biệt (controlled substance). Wibby cho hay bệnh nhân của cô thì khẩn khoản được nhận thuốc, và đôi khi cô phải đưa ra quyết định kê đơn chỉ sau một cuộc gọi video 30 phút - quá ngắn so với tiêu chuẩn thông thường.

''Ngày nào cũng như ngày nào, bệnh nhân cứ đòi thuốc Adderall. Mà không thể nào chẩn đoán được gì chỉ trong 30 phút” Cris Wibby, điều dưỡng viên tại Cerebral cho hay

“Ngày nào cũng như ngày nào, bệnh nhân cứ đòi thuốc Adderall. Mà không thể nào chẩn đoán được gì chỉ trong 30 phút” - cô cho hay. Cerebral nói rằng công ty vẫn khuyến khích việc điều trị đầy đủ và các bác sĩ không bị ép phải đưa ra chẩn đoán trong nửa tiếng. “Chúng tôi đơn thuần là muốn đưa ra chẩn đoán đúng và phát triển pháp trình điều trị phù hợp, đảm bảo tính an toàn và chất lượng chăm sóc cho mỗi bệnh nhân”.

Các startup y tế điện tử cung cấp dịch vụ chẩn đoán và kê đơn thuốc online đang làm theo một tuyệt chiêu quen thuộc của thung lũng Silicon: Sử dụng các phần mềm và internet để giảm thiểu độ trễ trong việc cung ứng các dịch vụ nhu cầu cao. Chỉ khác là lần này thay vì ứng dụng đặt xe hay mua hàng tạp hoá, thì sản phẩm đầu ra là thuốc kê đơn. Hai trong số những bên cung cấp dịch vụ kê đơn cho bệnh nhân ADHD phát triển mạnh nhất là Cerebral và Done Health. Mỗi ngày, họ điều trị cho hàng vạn bệnh nhân qua hình thức online và được ủng hộ nhiệt liệt từ với đầu tư mạo hiểm cũng như thể thao.

Và cách hai công ty đang đáp ứng nhu cầu ngày một gia tăng này đang khiến nhiều nhân viên bất bình. Cả nhân viên cũ và mới của công ty chia sẻ rằng họ cảm thấy Cerebral và Done đã đặt áp lực lên các bác sĩ trong việc kê các đơn thuốc kích thích, và một số trong họ còn cho rằng dịch vụ kê đơn trong 30 phút của công ty là không đủ để đánh gia tình trạng bệnh nhân ADHD. Cerebral và Done nói rằng họ không áp đặt bác sĩ phải kê chất kích thích và họ chỉ đang giúp giảm tải gánh nặng cho ngành y tế công của Mỹ, khi nhu cầu điều trị tâm lý cao hơn nhiều nguồn cung. 

Theo Cerebral, các bác sĩ của công ty ty có thể đặt các buổi hẹn không giới hạn thời gian. Done cho rằng hệ thống và phần mềm đã giúp rút ngắn việc tư vấn sức khoẻ giai đoạn đầu giảm còn dưới 30 phút.

Adderall và các chất kích thích khác có thể giúp bệnh nhân ADHD cải thiện khả năng chú ý và tập trung bằng cách tăng lượng hóa chất như dopamine trong não, nhưng thuốc này cũng có thể tạo ra cảm giác phê thuốc, dẫn đến nghiện ngập

Các nhà điều trị tâm lý hoan nghênh mục tiêu của công ty nhằm mở rộng tiếp cận đến với dịch vụ chăm sóc tâm lý, và cho rằng chất kích thích là có lợi cho những người được chẩn đoán đúng. Adderall và các chất kích thích khác có thể giúp bệnh nhân ADHD cải thiện khả năng chú ý và tập trung bằng cách tăng lượng hóa chất như dopamine trong não, nhưng thuốc này cũng có thể tạo ra cảm giác phê thuốc, dẫn đến nghiện ngập. Các nhà điều trị tâm lý cũng khuyến cáo  rằng một số bệnh nhân đáng ra không nên được tiếp cận đến các loại thuốc này đang có thể được sử dụng chúng nếu quá trình kê đơn không được tiến hành cẩn thận. Đây là những loại thuốc được chính quyền liên bang kê đơn thuốc quản lý đặc biệt “Nhóm 2” vì chúng có khả năng gây nghiện rất cao. Một số thuốc thuộc “Nhóm 2” bao gồm cocain, OxyContin và Vicodin.

“Chúng tôi đòi hỏi quá trình phức tạp để tiếp cận các loại thuốc kích thích này là có lý do - chúng có thể và thường gây nghiện và tình trạng lạm dụng thuốc” - Roy Perlis, một giáo sư tâm thần học tại trường Đại học Dược Harvard cho hay.

Cerebral và Done nói rằng các bác sĩ của họ đang thực hiện theo các chỉ dẫn pháp đồ khoa học và sử dụng bảng hỏi cũng như hồ sơ bệnh bán tự khai của bệnh nhân, bằng cách đó, cho phép bác sĩ điều trị bệnh nhân ở những phiên gọi ngắn theo sau nếu cần. 

“Đội kê đơn của chúng tôi sử dụng những đánh giá xét nghiệm lâm sàng để quyết định xem sẽ kê loại thuốc kích thích nào cho bệnh nhân” - Done chia sẻ. Công ty này còn cho biết thêm họ có sẵn một đội 20 người chịu trách nhiệm kiểm soát rủi ro. “Những người kê đơn của chúng tôi đều được đào tạo bài bản để đánh giá, chẩn đoán và điều trị cẩn thận dựa trên các kinh nghiệm có bằng chứng và tiêu chuẩn chăm sóc sức khoẻ.”

Cerebra thì nói rằng các bệnh nhân của họ đã bày tỏ lo lắng với công ty rằng họ bị ADHD thường cuối cùng đều được chẩn đoán ra đúng bệnh này, và chỉ có “một con số dưới 10%” bệnh nhân và được cho sử dụng các loại thuốc kiểm soát đặc biệt để điều trị ADHD. 

“Chúng tôi không có động cơ để lái kết quả chẩn đoán nhất định theo hướng nào” - công ty cho hay. “Chúng tôi chỉ đơn thuần muốn đưa ra chẩn đoán đúng và phát triển phát triển pháp đồ điều trị đảm bảo an toàn và chất lượng chăm sóc sức khoẻ cho mỗi bệnh nhân”.

Không rõ bằng cách nào những bác sĩ chẩn đoán qua điện thoại kê đơn thuốc thế nào cho bệnh nhân mới mà chưa từng gặp mặt bao giờ. Điều này từng bị cấm. Tuy nhiên, Mỹ đã nới lỏng điều luật vào tháng 3/2020 với tất cả loạ thuốc “Nhóm 2” vì COVID-19 đã đẩy tình hình y tế công vào tình trạng khẩn cấp. Nếu chính quyền liên bang quyết định rằng tình trạng khẩn cấp kết thúc, quyết định nới lỏng sẽ được đảo ngược.

30 phút một ca khám

Số thuốc Adderall được kê đơn tại Mỹ tăng mạnh trong 2021

Sự trỗi dậy của Cerebral và Done diễn ra song song với nhu cầu chăm sóc sức khoẻ online và chất kích thích như Adderall gia tăng. Số đơn kê tại Mỹ tăng mạnh lên 41.4 triệu đơn vào năm ngoái, tăng 10,4% so với 2020, theo số liệu từ Iqvia Holdings một dịch vụ nghiên cứu dữ liệu cho ngành dược.

Nhưng cả Done và Cerebral được thành lập vào cuối 2019, ngay trước khi đại dịch diễn ra. Cerebral lúc đầu điều trị trầm cảm, lo âu và mất ngủ trước khi đảm nhận thêm nhiều mảng y tế sức khoẻ-tâm thần phức tạp như rối loạn lưỡng cực hay ADHD trong năm ngoái. Cerebral chia sẻ rằng nhà thành lập và CEO, Kyle Robertson không có nền tảng về y tế, nhưng tầm nhìn của ông đến từ trải nghiệm trầm cảm và lo âu của riêng ông cũng như mong muốn xoá bỏ rào cản đến với các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ tâm thần cao cấp. 

Cerebral gọi vốn được 500 triệu USD vốn mạo hiểm từ nhiều nhà đầu tư, bao gồm cả SoftBank Group Corp và Silver Lake, và đã thuê siêu sao thể hình người Mỹ Simone Biles làm đại diện. Doanh số tính theo năm của là hơn 150 triệu USD, theo nguồn tin Wall Street Journal. Softbank và Silver Lake từ chối bình luận.

Cerebral cũng đã quy tụ một đội ngũ y tế danh tiếng để đưa ra những cố vấn về quyết định lâm sàng, bao gồm  cả nguyên Giám đốc Viện Sức khoẻ Quốc gia Tom Insel

Bác sĩ Insel chia sẻ: “Tôi thấy cô cùng kỳ diệu khi một công ty chỉ mới hơn hai năm tuổi đã có thể trở thành đơn vị cung cấp chăm sóc sức khoẻ tâm lý lớn nhất”.

Done tập trung vào điều trị ADHD. Nhà sáng lập của công ty là cựu nhân viên thiết kế sản phẩm Ruthia He, người từng có startup trong lĩnh vực âm nhạc. Các nhà đầu tư của Done bao gồm quỹ đầu tư của cựu giám đóc Zanefits David Sacks và ngôi sao bóng bầu dục Joe Montana

Cerebral dành hàng triệu đô la một tháng vào quảng cáo trên các kênh TikTok, Instgram và Google. Ngân sách của Done không được tiết lộ. Trên quảng cáo của các đơn vị này trên mạng xã hội, ADHD được cho là có các triệu chứng như “suy nghĩ nhiều”, “mất cảm giác về thời gian” hay “rối loạn cảm xúc” và “căng thẳng.” Quảng cáo của Cerebral trên Instagram đôi khi còn kết thúc với một hình ảnh một lọ thuốc gửi đến bệnh nhân trong một gói hàng.

Cerebral và Done kiếm tiền bằng cách tính phí hàng tháng với bệnh nhân. Đơn thuốc còn bao gồm các loại thuốc kiểm soát đặc biệt như Adderall được làm mới mỗi tháng. Bệnh nhân muốn tiếp tục được kê đơn phải trả phí hàng tháng.

Một quyết định quan trọng mà cả hai công ty phải tính toán thời gian mỗi buổi gặp mặt lần đầu của các bệnh nhân. Một cựu nhân viên từng tham gia vào thảo luận bàn tròn tại Cerebral về việc chẩn đoán ADHD nói rằng các nhân viên khác cho rằng nền tăng thời gian chẩn đoán lên 45 phút thay vì 30 phút. Theo lời nhân viên, đề xuất này ngay lập tức bị gạt bỏ với lý do làm tăng chi phí và ảnh hưởng đến quy trình công ty. Công ty cho rằng mỗi điều dưỡng viên có thể có nhiều hơn 30 phút nếu tình hình thực sự cần thiết. “Chúng tôi khuyến khích y sĩ không được gấp gáp trong việc chấn đoán” - công ty nói trong một thông báo.

Một buổi khám thông thường có thể kéo dài hàng giờ và cần phỏng vấn, trả lời bảng hỏi kỹ lưỡng, theo một bác sỹ có chuyên môn điều trị ADHD. 

“Trong 30 phút, bạn chẳng thể hiểu gì nhiều về mối lo của họ, chứ đừng nói đến tiểu sử bệnh án” - Bác sĩ Mark Stein, giám đốc chương trình ADHD và các bệnh liên quan tại Bệnh viện Nhi Seattle cho hay.

Giám đốc y tế tại Cerebral, bác sỹ David Mou nói rằng ông không thể xác nhận về các cuộc thảo luận xung quanh khung phỏng vấn 45 phút, tuy nhiên ông nói rằng công ty sẽ khuyến khích các nhân viên y tế nới dài thêm cuộc chẩn đoán nếu cần. Bác sĩ Mou gần đây cũng gửi thông điệp đến các bác sĩ của Cerebral rằng công ty đang xem lại quy trình vận hành và đào tạo việc kê đơn cho ADHD. Trong thông điệp của mình, ông khuyến khích các bác sĩ sử dụng các nguồn lực có sẵn để tư vấn và khảo sát thêm về tình hình của bệnh nhân nhằm cải thiện quy trình.

Done cũng chọn mức thời gian buổi gặp đầu ở 30 phút. Một công ty sức khoẻ số  cạnh tranh với Done và Cerebral cũng quyết định chỉ dành 30 phút cho một cuộc gặp, trong khi nhiều bên khác cho phép cuộc gọi diễn ra lâu hơn.

Dồn khác vào, nhồi khách vào

Một “báo cáo hàng tháng về giảm thiểu rủi ro” do giám đốc y tế trước đây của Done thảo ra, đã cho rằng “nhiều bác sĩ nhận thấy áp lực phải chẩn đoán bệnh nhân là ADHD và kê các loại thuốc kích thích”.

Bên cạnh đó, nhiều nhân viên cũ tại Done cũng chia sẻ rằng công ty này khuyến khích việc kê đơn các chất kích thích cho bệnh nhân. Lời khuyến khích này thậm chí còn được đưa vào tài liệu “Những mẫu thực hành tốt nhất trên nền tảng Done” gửi đến các bác sĩ vào năm 2020.

The Wall Street Journal là bên đã đọc được tài liệu này. Theo báo, công ty đã nói rằng các trước khi “từ chối một bệnh nhân”, họ cần gửi mail lên công ty để lãnh đạo xem xét trước. Tài liệu cũng cho rằng ngay cả khi bệnh nhân không đạt tiêu chuẩn để bị chẩn đoán tâm thần, vẫn có thể “thử cho uống thuốc”. Done phủ nhận hoàn toàn điều này.

Một “báo cáo hàng tháng về giảm thiểu rủi ro” do giám đốc y tế trước đây của Done thảo ra, đã cho rằng “nhiều bác sĩ nhận thấy áp lực phải chẩn đoán bệnh nhân là ADHD và kê các loại thuốc kích thích”.

Tài liệu này cũng ghi nhận rằng “hàng ngàn bệnh nhân đã được chuyển đến các bác sĩ mới một lần, hai lần, ba lần, thậm chí nhiều hơn” - và rằng “công ty đã khuyến khích việc kê thêm đơn thuốc chất kích thích” với các bệnh nhân mà không có các buổi gặp qua video để theo dõi tình hình bệnh nhân. Tài liệu cũng có tên bốn bác sĩ phải bỏ việc vì hành vi kê thêm thuốc mà không khám lại bệnh nhân.

Done tiếp tục phủ nhận, cho rằng “công ty chưa bao giờ có báo cáo giảm thiểu rủi ro hàng tháng” và báo cáo mà Wall Street Journal có được là do một “người tham vấn từ bên ngoài đề xuất” nhưng được công ty nhìn nhận là “không cần thiết”. Bác sĩ Brindala thì khẳng định: “Tôi thực sự đã viết đã viết báo cáo đó”. Công ty nói rằng ông không còn làm việc tại công ty, bác sĩ Brindala thì nói rằng mình chỉ mới rời đi tháng sáu năm ngoái.

Một nhân viên được nhắc đến trong báo cáo là  một điều dưỡng viên Shahara Stanfield. Báo cáo nói rằng cô cảm thấy áp lực phải hướng kết quả chẩn đoán thành bênh ADHD và kê các đơn thuốc kích thích. Cô nói rằng cô bắt đầu làm việc tại Done từ cuối 2020 nhưng nghỉ việc chỉ sau vài tháng. Ngay từ đầu, cô đã lo lắng khi công ty yêu cầu cô kê đơn thuốc mới cho bệnh nhân mà không gặp khám. 

“Mô hình kinh doanh của họ là “Kéo khác, dồn khách vào”, và họ gây áp lực lên những điều dưỡng để họ không khám theo dõi bệnh nhân” - bác sĩ Stanfield cho hay.

Khi cô từ chối kê các loại thuốc kích thích cho bệnh nhân mới hay những người cô chưa từng chẩn đoán kể qua qua video call, cô thường nhận được điện thoại từ nhân viên Done, yêu cầu cô giải thích lý do.

“Tôi bảo họ ‘Tôi sẽ không đưa ra bất cứ đơn thuốc nào cho đến khi gặp bệnh nhân’ và tôi bị mắng mỏ rất nhiều vì hành động ấy”. cô cho hay. “Tôi đang đặt giấy hành nghề của tôi ra đánh cược”.

Trả lời những thắc mắc từ bác sĩ Stanfield, Done nói rằng công ty “tự hào về công việc mình làm để tạo điều kiện cho những nhân viên chăm sóc sức khoẻ được phục vụ bệnh nhân. Chúng tôi có một hệ thống nhân viên y tế lớn mạnh lựa chọn làm việc trên nền tảng của mình, và chúng tôi mong đợi sẽ tiếp tục dựng xây cơ nghiệp trên những mối quan hệ này”.

Terri Squires nói rằng cô khá bất ngờ rằng phần lớn bệnh nhân của cô đều mắc chứng ADHD thật. Cô cho rằng điều này có được vì quảng cáo của Done đã nhắm đúng đối tượng.

Nhiều nhân viên nói rằng họ khá hài lòng khi làm việc tại Done. Terri Quires, một điều dưỡng viên điều trị hoạt động tại Colorada đã làm việc tại Done trong hai năm. Cô nói rằng cô khá bất ngờ ằng phần lớn bệnh nhân của cô đều mắc chứng ADHD thật. Cô cho rằng điều này có được vì quảng cáo của Done đã nhắm đúng đối tượng. 

“Nhiều người đã bảo tôi điều này làm thay đổi cuộc đời họ.” - Squires cho hay.

Yina Cruz-Harris, một điều dưỡng viên khác, nói rằng cô quản lý tổng cộng 2300 bệnh nhân tại Done. Tất cả đều mắc chứng ADHD, và tất cả đều dùng thuốc kích thích. Mỗi tuần, cô lại kê đơn mới cho bệnh nhân từ căn hộ tại New Jersey của mình, dựa trên các mẫu đơn bệnh nhân điền online. Tốc độ kê đơn lên đến 2 đơn một phút. Cô này rằng Done trả cho cô dưới 10 USD một bệnh nhân, mang về doanh thu 20.000 USD cho cô hàng tháng.

Cô nói rằng Done đã giúp những người vật lộn với ADHD có được chẩn đoán và đơn thuốc nhanh chóng hơn so với phương thức khám thông thường và cô luôn nhận được thư gửi từ bệnh nhân rằng nhờ thuốc cô kê mà họ giữ được việc làm.

“Tôi làm được vậy là nhờ vào công ty do họ dựng xây nên” - cô cho hay