Ngày tàn của tiền số đã đến: Mới 1 năm trước còn chìm đắm trong những bữa tiệc, Bitcoin nay đã giảm 75%, hàng loạt công ty phá sản dây chuyền

Không lâu sau khi hàng loạt ngân hàng phố Wall sụp đổ vào năm 2018, một tài liệu gồm 9 trang giấy được lưu hành, đề xuất một hệ thống tài chính mới không phải phụ thuộc vào bất kỳ “bên thứ 3 nào”.

Tài liệu đó đã trở thành nền tảng cho thứ trở thành ngành công nghiệp tiền số sau này. Sử dụng ngôn ngữ lý tưởng sâu rộng, những người ủng hộ hệ thống tài chính mới kể trên thề sẽ tiến hành kinh doanh một cách minh bạch và bình đẳng, từ chối các hoạt động rủi ro cao của một số ít công ty tài chính hùng mạnh đã gây ra cuộc Đại suy thoái.

Tuy nhiên tháng trước, những hoạt động của riêng một công ty tiền số - sàn giao dịch 32 tỷ USD FTX – đã đưa cả ngành công nghiệp mới nổi vào phiên bản khủng hoảng y như năm 2008. Từng được xem là sàn giao dịch an toàn cho những người muốn giao dịch tiền số, FTX đã nộp đơn xin phá sản, buộc các giám đốc điều hành, nhà đầu tư và những người đam mê trong ngành phải vật lộn với một mớ hỗn độn. Một công nghệ ra đời với mục tiêu sửa chữa những thiếu sót của tài chính truyền thống hiện giờ lại đang lặp lại khủng hoảng từng xảy ra như thế nào.

Chỉ 1 năm trước, nhiều người trong giới tiền số vẫn đang mải miết với những bữa tiệc ăn mừng tốc độ tăng trưởng không ngừng của tiền số hiện đang phải vật lộn với khủng hoảng. Binance – sàn giao dịch tiền số lớn nhất thế giới đã tuyên bố vào tháng trước rằng họ sẽ đưa ra nhiều thông tin hơn về tài chính và thuê đơn vị kiểm toán độc lập mới để kiểm tra những thông tin này. Coinbase – sàn giao dịch tiền số lớn nhất của Mỹ cũng có những cam kết tương tự.

Tuy nhiên, với tất cả những thay đổi đó cùng sự sụp đổ của FTX cho thấy chặng đường rất xa nữa mà tiền số có thể đạt được những mục tiêu ban đầu và nhận được sự chấp thuận rộng rãi. Sự ngờ vực của người tiêu dùng đã tăng lên trong năm nay giữa lúc thua lỗ ngày một nhiều hơn, các cuộc điều tra tội phạm và chỉ trích của nhà chức trách thì gia tăng. Tại một hội nghị vào tháng trước, Changpeng Zhao – CEO Binance nói rằng sự sụp đổ của FTX sẽ kéo ngành công nghiệp này “lùi lại nhiều năm”.

Sự sụt giảm giao dịch khiến thua lỗ kéo dài, buộc một vài công ty tiền số tiềm năng rơi vào cảnh phá sản. Bitcoin – đồng tiền số phổ biến nhất đã giao dịch ở dưới mức 17.000 USD, giảm 75% so với mức cao nhất gàn 70.000 USD gần 1 năm trước.

“Bạn bắt đầu đi qua những vấn đề này và nhận thấy có gian lận hết lần này đến lần khác. Ngày càng nhiều người đang thấy đây giống như lừa đảo vậy”.

Ngành công nghiệp tiền số đã phục hồi sau những cú sụp đổ trước đây, thu hút những nhà đầu tư tên tuổi lớn rót tiền vào những công ty mới nổi. Tuy nhiên, sự sụp đổ của FTX đã được mô tả rộng như khoảnh khắc tồi tệ trong lịch sử cả ngành công nghiệp này.

Nguồn gốc của tiền số là vào năm 2008, khi một người bí ẩn có tên Satoshi Nakamoto đã xuất bản sách trắng về Bitcoin, vạch ra những phiên bản chi tiết cho những gì trở thành các đồng tiền số sau này. Sách trắng này đã chỉ ra nền tảng công nghệ của Bitcoin – dựa trên blockchain – nơi các giao dịch sẽ được ghi lại để tất cả có thể nhìn thấy.

Những người tin tưởng ban đầu nghĩ rằng Bitcoin có thể trở thành nền tảng của một hệ thống tài chính minh bạch hơn. Tuy nhiên, thật đáng tiếc, đầu tiên, tiền số được ưu tiên sử dụng trong giới tội phạm. Những kẻ trộm cắp sử dụng Bitcoin để giao dịch số lượng lớn tiền mà không phải phụ thuộc vào ngân hàng hay những cơ quan khác để tiền hành giao dịch.

Qua vài năm, công nghệ liên quan tới tiền số cũng phát triển để cho phép các ứng dụng tài chính tinh vi hơn, như vay và cho vay.

Những người khởi đầu sự nghiệp ở phố Wall, gồm cả nhà sáng lập FTX Sam Bankman-Fried bắt đầu tham gia vào ngành công nghiệp non trẻ, tìm kiếm lợi nhuận.

Khi ngành công nghiệp này phát triển, các giao dịch tiền số trở nên tập trung cao hơn, với tỷ lệ lớn giao dịch diễn ra trên những sàn lớn gồm Binance, FTX và Coinbase. Trong tháng dẫn tới sự sụp đổ của FTX, khối lượng giao dịch tiền số trên Binance đã lớn hơn tổng khối lượng giao dịch của tất cả 7 đối thủ gần nhất cộng lại.

Các đồng tiền số đã tăng giá trong năm qua đến đầu đầu năm 2002 – cho tới tháng 5. Thời điểm Luna sụp đổ khiến nền kinh tế tiền số lao dốc. 2 công ty cho vay lớn là Celsius Network và Voyager Digital đã nộp đơn xin phá sản. Những người tin tưởng thì than thở rằng đây là “mùa đông tiền số”.

Giữa khủng hoảng, FTX được xem xét như một lực lượng tương đối đáng tin cậy. Có trụ sở tại Bahamas, công ty này phục vụ như nơi mọi người mua, bán tiền số. Bankman-Fried, 30 tuổi đã xây dựng FTX thành đế chế 32 tỷ USD, cứu những công ty gặp khó khăn và xây dựng danh tiếng như một gã khổng lồ sẵn sàng cứu sống những công ty kém may mắn.

Nhưng chỉ tháng trước, lỗ hổng tài chính 8 tỷ USD của FTX lộ ra. Công ty phải nộp đơn xin phá sản. SEC và Bộ Tư pháp đang mở các cuộc điều tra, tập trung vào việc liệu FTX có sử dụng tiền của người dùng để gửi cho Alameda – một công ty do Bankman-Fried thành lập và sở hữu hay không.

Sự sụp đổ của FTX được mô tả như “khoảng khắc Lehman” của tiền số, một mối liên hệ tới ngân hàng đầu tư bị phá sản sau khủng hoảng 2008. Những công ty khác gắn với FTX bắt đầu ngấm đòn. Thứ 2 tuần trước, công ty cho vay tiền số BlockFi – một trong những công ty mà FTX cứu vào mùa xuân đã nộp đơn xin phá sản.

Binance hoạt động với mô hình tương tự FTX, nhưng Zhao – CEO công ty gần đây đã cẩn thận nhắc lại rằng ông khác biệt với Bankman-Fried – gọi anh này là nói dối và chỉ trích những hoạt động nguy hiểm của FTX.

Coinbase cũng nỗ lực trấn an người dùng, công bố bài đăng nói rằng luôn nắm một lượng tiền bằng với số mà khách hàng gửi vào. “Không thể nào có hiện tượng bankrun ở Coinbase”.

Trong khi đó, Gary Gensler – Chủ tịch SEC đã thề rằng sẽ theo đuổi các công ty tiền số vì những vi phạm luật an ninh. Ủy ban dịch vụ tài chính Hạ Viện Mỹ đã lên lịch nghe điều trần vào ngày 13/12 về sự sụp đổ của FTX. Bankman-Fried đã được yêu cầu có mặt. Trong buổi phỏng vấn với New York Times, anh ta tỏ thái độ tuyệt vọng về sự sụp đổ của FTX và có lúc thở dài: “Bạn biết đấy, mùa đông tiền số chính thức kéo dài”.

Nguồn: New York Times