Dư thanh khoản, trái phiếu đặc biệt nằm kho

Tính đến hết tháng 3/2014, VAMC (Công ty Quản lý tài sản của các TCTD Việt Nam) đã mua được khoảng 43.000 tỷ đồng nợ xấu của các NHTM bằng trái phiếu đặc biệt (TPĐB). Theo dự kiến, đến hết năm 2014, Công ty này có thể mua vào tổng cộng khoảng 100.000 - 150.000 tỷ đồng nợ xấu cũng bằng TPĐB. Việc mua nợ xấu bằng TPĐB của VAMC đã và đang được tiến hành thuận lợi. Chưa thấy có lý do gì khiến lộ trình và tốc độ mua nợ xấu như vậy sẽ gặp trục trặc. Nhưng ở chiều hướng khác, các NHTM có TPĐB chưa vay tái cấp vốn từ NHNN, dù rằng chính sách đối với hoạt động này có nhiều ưu ái.

Khả năng bơm thêm vốn từ nguồn tái cấp vốn TPĐB ra thị trường tín dụng phải được tính toán cẩn trọng

Cũng không có chuyện cấm, cản các NHTM vay tái cấp vốn bằng TPĐB. Lãnh đạo NHNN chi nhánh TP. Hồ Chí Minh khẳng định, cơ quan này luôn sẵn sàng đề nghị NHNN Việt Nam xem xét đề án xin vay tái cấp vốn bằng TPĐB do VAMC phát hành của bất cứ NHTM nào có nhu cầu vay. Không có chuyện NHTM không được vay tái cấp vốn từ nguồn bán nợ xấu lấy TPĐB của VAMC. Vay hay chưa vay là quyền pháp định của các NHTM.

Theo Nghị định số 53/2013/NĐ-CP (NĐ 53): “Trái phiếu đặc biệt được sử dụng để vay tái cấp vốn của NHNN”. Tuy nhiên theo Thông tư số 20/2013/TT-NHNN (TT 20) để được vay tái cấp vốn, TCTD phải đáp ứng đủ 3 điều kiện sau: Một là TCTD không bị đặt trong tình trạng kiểm soát đặc biệt. Hai là TPĐB chưa thanh toán. Ba là tổ chức trích lập dự phòng rủi ro đối với TBĐB theo quy định.

Một điểm đáng chú ý khác là theo Quyết định số 2358/QĐ-TTg, TPĐB này được vay tái cấp vốn với lãi suất thấp hơn lãi suất cho vay tái cấp vốn thông thường cùng thời điểm là 2%/năm. Trong điều kiện lãi suất vay tái cấp vốn của NHNN hiện là 6,5%/năm, nếu vay tái cấp vốn bằng TPĐB, NHTM sẽ chỉ phải trả lãi suất 4,5%/năm. So với trần lãi suất huy động kỳ hạn dưới 6 tháng theo quy định hiện hành là 6%/năm thì vay tái cấp vốn TPĐB vẫn “lợi” hơn 1,5%/năm. Hơn nữa, vay tái cấp vốn có thể được hưởng kỳ hạn đến dưới 12 tháng...

Trong khi đó, không phải là các NHTM “làm lơ” với huy động từ cầm cố giấy tờ có giá. Trên thị trường liên ngân hàng, theo công bố ngày 4/4 của NHNN thì lãi suất vay kỳ hạn 6 tháng vẫn ở mức 5%/năm, với doanh số cũng đến 100 tỷ đồng. Còn ở kỳ hạn 3 tháng, có lãi suất đến 5%/năm, doanh số lên đến 1.550 tỷ đồng... Nhưng theo lãnh đạo NHNN chi nhánh TP. Hồ Chí Minh, hiện vẫn chưa có NHTM nào có đề án xin vay tái cấp vốn được trình báo. Theo nhiều chuyên gia, vấn đề này có nhiều nguyên nhân.

Thứ nhất, hiện tại thanh khoản hệ thống đang dồi dào. Nếu NHTM nào đó gặp phải thiếu hụt tạm thời thì nên vay qua đêm trên thị trường liên ngân hàng sẽ đáp ứng kịp thời và thuận lợi.

Thứ hai, nguồn vốn từ cho vay tái cấp vốn sẽ được NHNN quản lý chặt chẽ, cũng theo quy định của TT 20. Nguồn vốn này được sử dụng vào việc gì phải được nêu rõ trong đề án xin vay tái cấp vốn. NHNN sẽ xem xét để cho vay, cũng như giám sát chặt chẽ quá trình giải ngân và thu nợ. Chính cơ chế cho vay này khiến các NHTM có muốn cũng khó đặt nặng lợi ích lãi suất thấp nói trên, làm đơn xin vay tái cấp vốn bằng TPĐB của VAMC.

Thứ ba, NHNN là người chịu trách nhiệm chính trong chức năng điều hành chính sách tiền tệ quốc gia, chủ động kiềm chế lạm phát, ổn định vĩ mô... theo mục tiêu đã định. Trong khi hiện tại, các NHTM đang dồi dào thanh khoản, vốn dư được trái phiếu Chính phủ hút vào khá lớn, tín dụng lại đang tăng trưởng dưới mức tiềm năng chủ yếu do sức hấp thụ của nền kinh tế kém. Rủi ro từ nới lỏng tiền tệ phải được cân nhắc, nên khả năng bơm thêm vốn từ nguồn tái cấp vốn TPĐB ra thị trường tín dụng cũng phải được tính toán cẩn trọng. Vì vậy, nếu các NHTM có làm đơn tái cấp vốn TPĐB cũng còn phải qua một quá trình xem xét của NHNN.

Theo Ama Linh