Chính thức hé lộ một số nguyên nhân gây ra ngày thứ Năm hoảng loạn (6/5)

Các bên thanh tra, trong nỗ lực cố gắng tìm hiểu nguyên nhân của việc thị trường chứng khoán Mỹ giảm điểm sâu trong thời gian quá ngắn phiên ngày thứ Năm tuần trước (6/5), đang xem xét kỹ hành vi bán tháo cổ phiếu chỉ số tương lai của 1 người giao dịch (trader), 10 phút trước khi giá cổ phiếu bắt đầu rơi không phanh.

Ông Gary Gensler, chủ tịch Ủy ban giao dịch hàng hóa tương lai, trong phiên điều trần trước Quốc hội Mỹ ngày thứ Ba, cho rằng trong khoảng thời gian quan trọng trên, một người giao dịch đã thực hiện giao dịch với khối lượng tương đương 9% toàn bộ khối lượng giao dịch của một hợp đồng phái sinh chỉ số được giao dịch nhiều nhất, có tên 500 e-mini futures contract.

Tất cả lệnh của nhà đầu tư này đều là lệnh bán, trong khi đó khoảng 250 người giao dịch thường xuyên khác trong cùng thị trường vẫn vừa bán và mua.

Khi lệnh được thực hiện, các chỉ số tương lai trên sàn Chicago Mercantile Exchange bắt đầu “đổ dốc”.

Danh tính của nhà đầu tư trên không được tiết lộ. Ông Terrence A. Duffy, giám đốc điều hành tập đoàn CME hiện đang sở hữu sàn Chicago, nói: “Chúng tôi sẽ không tiết lộ thông tin đó. Chúng tôi đang cố gắng liên lạc với nhà đầu tư thực hiện giao dịch trên. Đây không phải là một ai đó cố gắng gây gián đoạn thị trường.”

Ít phút sau khi giao dịch trên được thực hiện, các cổ phiếu trên thị trường khắp nước Mỹ bắt đầu giảm sâu, nhà điều tiết thị trường đang xem xét liệu có phải giao dịch trên thị trường tương lai chính là nguyên nhân gây ra “thảm kịch” hay không.

Ông Gensler nhấn mạnh rằng các thanh tra vẫn tiếp tục tìm nguyên nhân và có khả năng phát hiện ra những giao dịch khác đã góp phần khiến thị trường giảm sâu.

Ngoài việc xem xét về các giao dịch của hợp đồng tương lai Standard & Poor’s e-mini, nhà điều tiết thị trường cho biết hoạt động giao dịch đóng vai trò trung tâm trong việc lý giải nguyên nhân khiến chỉ số công nghiệp Dow Jones mất hơn 600 điểm chỉ trong vài phút phiên giao dịch ngày 06/05.

Khi thị trường chứng khoán bắt đầu giảm điểm, các nhà điều tiết thị trường cho rằng những yếu tố khác đã góp phần làm thị trường giảm điểm mạnh hơn, trong đó có cả sự thiếu vắng cơ chế ngưng giao dịch tại 1 số sàn giao dịch điện tử (electronic exchanges), dù sàn New York có cơ chế riêng đã bắt đầu hoạt động.

Có 3 sàn khác đã ngừng gửi giao dịch đến sàn giao dịch điện tử sau khi họ phát hiện ra có vấn đề kỹ thuật tại đó. Nhiều chuyên gia thị trường cho rằng hành vi trên xuất phát từ các máy tính giao dịch lớn, tự động rút khỏi thị trường.

Ông Gensler và bà Mary L. Schapiro, chủ tịch Ủy ban chứng khoán Mỹ, đều nhấn mạnh các thanh tra của họ xác định không chỉ có 1 nguyên nhân đơn lẻ mà có nhiều yếu tố khác tác động khiến thị trường rơi như vậy.

Bà Schapiro nói: “Chúng ta có thể thấy rằng sự sụp đổ của thị trường, dù nó được bắt đầu như thế nào, là kết quả của nhiều yếu tố tác động khác nhau. Thế nhưng ở thời điểm hiện nay, chúng ta chưa sẵn sàng đưa ra kết luận.”

Hiện nay, cả hai quan chức trên cho biết họ đã loại bỏ một số khả năng được bàn đến trước đó như : lỗi gõ nhầm giao dịch (fat finger), giao dịch bất thường trong giao dịch cổ phiếu P&G, hay tin tặc, khủng bố.

Phiên điều trần của 2 quan chức trên cho biết những mốc chính thức đầu tiên về những điều đã xảy ra.

Ở thời điểm các nhà giao dịch thị trường tương lai bắt đầu làm việc, lúc 2h32 phút chiều ngày thứ Năm, giá cổ phiếu vốn đã giảm sâu. Chỉ số công nghiệp Dow Jones giảm khoảng 1,5% tính đến 2h chiều. Và trong 24 phút sau đó, một số chứng chỉ quỹ đã giảm tới 50% hoặc hơn thế.

Ngay sau khi nhà giao dịch tương lai nói trên bắt đầu đặt lệnh bán vào lúc 2h32 phút, đà giảm điểm của thị trường trầm trọng hơn. Đến 2h42 phút, chỉ số công nghiệp Dow Jones giảm 3,9%. Sau đó, Dow Jones chìm gần 5,5% trong 5 phút tiếp theo và sau đó hồi phục lại 5% chỉ trong 1 phút rưỡi.

Bà Schapiro nhận xét: “Phân tích của chúng tôi cho thấy sự giảm điểm và hồi phục trên thị trường theo sát biến động của e-mini S.& P. 500 future".

Bà cảnh báo về việc đưa ra kết luận quá sớm. Bà nói: “Cần phải thừa nhận rằng dù giá cổ phiếu biến động theo giá tương lai, nhưng chưa chắc là nguồn gốc của việc biến động giá mạnh như vậy.”

Ông Gensler chỉ ra một vài yếu tố trên thị trường liên quan đến một số cổ phiếu riêng lẻ cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến thị trường giảm điểm mạnh, trong đó bao gồm thông tin kinh tế toàn cầu, đặc biệt là tin kinh tế từ khu vực đồng tiền chung châu Âu khiến các nhà đầu tư điên đầu.

Ủy ban chứng khoán và Ủy ban giao dịch hàng hóa tương lai cho biết họ sẽ lập nên một ủy ban gồm 1 nhóm học giả, các bên tham gia thị trường và quan chức từng làm việc tại hai cơ quan để cùng đưa ra hướng điều tiết chính sách sau thảm họa ngày thứ Năm tuần trước.

Bà Schapiro cho biết Ủy ban chứng khoán Mỹ đã gửi giấy triệu tập của tòa án tới 1 số cá nhân và tổ chức để cung cấp thêm thông tin thêm, trong đó có cả 1 số các quỹ đầu cơ (hedge fund).

Bà Schapiro nói rằng hoạt động giao dịch gia tăng mạnh trong những năm gần đây đang gây phức tạp hơn trong việc đưa ra kết luận toàn vụ việc này.

Khi một ủy ban nghiên cứu về cú sốc trên thị trường năm 1987, các điều tra viên xem xét đến phiên giao dịch trên thị trường New York có khối lượng giao dịch chỉ là 600 triệu cổ phiếu. Phiên giao dịch ngày thứ Năm tuần trước, khối lượng giao dịch là 10,3 tỷ cổ phiếu.

Bà Schapiro cho biết Ủy ban chứng khoán đã bắt đầu thanh tra những nhà đầu tư giao dịch với tần suất cao có hệ thống máy tính có thể giao dịch hàng ngày tới hàng triệu cổ phiếu. Nhóm nhà đầu tư này cần phải chịu quy định chặt chẽ hơn để bảo đảm sự toàn vẹn và chất lượng cho thị trường.

Sự phát triển như vũ bão của hệ thống giao dịch điện tử trên thị trường chứng khoán những năm gần đây đã dẫn đến việc nhiều nhà đầu tư giao dịch với tần suất cao, vượt quá chức năng của thị trường trước đây vốn được thực hiện bởi các chuyên gia trên thị trường chứng khoán và nhà tạo lập thị trường – nhóm đối tượng cung cấp phần lớn thanh khoản trên thị trường.

Trong phiên điều trần, đại diện sàn Nasdaq cho rằng chính vấn đề kỹ thuật có tên Arca trong hệ thống giao dịch điện tử của sàn NYSE là nguyên nhân khiến thị trường giảm sâu.

Khi thị trường đang biến động hỗn loạn, ba sàn ngừng gửi lệnh đến NYSE bởi họ phát hiện ra sự chậm phản hồi hoặc giá trả về không đáng tin cậy từ NYSE.

Đại diện sàn NYSE cho biết hiện công nghệ của sàn không có bất kỳ trục trặc nào. Tuy nhiên các chuyên gia cho rằng quyết định của các sàn đối thủ bao gồm Nasdaq, BATS Trading và CBOE, đã khiến những nhà đầu tư giao dịch với tần suất cao trở nên căng thẳng và rút chạy khỏi thị trường.

"Sự ổn định bình thường đã bị phá vỡ bởi lỗi hệ thống", James J.Angel, giáo sư đại học Georgetown chuyên nghiên cứu về thị trường tài chính phát biểu.

N.T - Thanh Vân
Theo NYT